Czy Ciebie też czasem skręca w żołądku na myśl o poniedziałkowym poranku? Zastanawiasz się, czy ciągłe przytyki szefa i nielogiczne polecenia to norma? A może męczą Cię drobne złośliwości współpracowników?
Mobbing to nie tylko agresja słowna lub fizyczna w miejscu pracy. Występuje również w “białych rękawiczkach”, pod postacią przemocy psychologicznej. Techniki manipulacji są sygnałami, że być może stosuje się wobec Ciebie mobbing. Sprawdź, czy znasz je wszystkie i naucz się skutecznie bronić!
1. Gaslighting
Co to jest: To forma psychicznej manipulacji, której sprawca umyślnie deprecjonuje odczucia, postrzeganie i pamięć pracownika. W praktyce mobber często posługuje się takimi wyrażeniami, jak: „Wydaje Ci się”, „Nie pamiętasz? Było inaczej”, „Oszalałeś?”, etc. Mobber przekonuje swoją ofiarę, że wszystko, co ona odczuwa i odbiera, jest niewłaściwe. W efekcie pracownik zaczyna wątpić w swoje postrzeganie rzeczywistości.
Jak się bronić: Zapisuj na bieżąco, co się dzieje, aby móc do tego powrócić po jakimś czasie. Swoje wątpliwości skonsultuj z innymi osobami, którym ufasz.
2. Projekcja – obwinianie
Co to jest: Technika ta polega na tym, że mobber, zamiast uznać własną odpowiedzialność za pewne niedociągnięcia i błędy, za wszelką cenę chce odsunąć od siebie ciężar winy i przypisuje ją innym. Tym samym zaczyna się gra w obwinianie. Oskarżenia często mają charakter psychologicznego nadużycia, a niepewna siebie ofiara może wziąć część odpowiedzialności na siebie. A pracownikiem z poczuciem winy łatwo manipulować…
Jak się bronić: Przede wszystkim nie dokonuj projekcji własnego współczucia i empatii na mobbera. Nie przypisuj mu swojego systemu wartości, ponieważ to tylko zwiększa ryzyko, że zostaniesz wykorzystany. Skup się na własnym oglądzie sytuacji i zacznij doceniać swoją wartość.
3. Bezsensowne dyskusje
Co to jest: Mobber używa różnych sposobów, aby zbić Cię z tropu, ilekroć się z nim nie zgadzasz. Nie dyskutuje merytorycznie, tylko stosuje argumenty ad presonam, projekcję, gaslighting. Cel? Zburzenie pewności siebie, dyskredytacja i frustracja ofiary. Przykład? Nie zgodziłeś się z nim w kwestii oceny projektu, a teraz całe twoje dzieciństwo, rodzina, przyjaciele, wybór kariery i stylu życia zostały zaatakowane. Po chwili dyskusji z mobberem zapominasz od czego w ogóle rozmowa się zaczęła.
Jak się bronić: Najlepiej w ogóle nie wchodź w jałowe dyskusje, powiedz swoje zdanie i odejdź.
4. Generalizacje
Co to jest: Zamiast brać pod uwagę różne perspektywy i niuanse, mobber generalizuje w każdym obszarze, który jest niezgodny z jego wizją. Ma to na celu unieważnienie doświadczeń, które nie pasują do jego założeń. Dzięki generalizacjom łatwiej mu utrzymać status quo, np. nie zgodzić się na pracę zdalną, “bo wtedy pracownicy pracują mniej efektywnie”.
Jak się bronić: Uświadom sobie, że rzeczywistość nie jest czarno-biała, a generalizacje taki właśnie pozór stwarzają. Mobber próbuje narzucić innym jedną obowiązującą wersję, z którą Ty masz prawo się nie zgodzić.
5. Absurdalne argumenty
Co to jest: Każde odmienne zdanie, opinię czy odczucia mobber przekształca w taki sposób, aby były świadectwem irracjonalności drugiej osoby. To klasyczne “odwracanie kota ogonem”, co byś nie powiedział, obraca się przeciwko Tobie. Załóżmy, że nie spodobało Ci się zachowanie twojego przełożonego i prosisz go, aby w przyszłości reagował wobec Ciebie inaczej. W odpowiedzi słyszysz: „To teraz jestem ten zły?” albo „A Ty jesteś taki idealny?”. Dzięki temu mobber osiągnął kilka celów naraz. Odwrócił uwagę od problemu, zakwestionował Twoje odczucia i udało mu się skierować uwagę na Ciebie, a tym samym odwrócić cel rozmowy. Dodatkowo nie odniósł się merytorycznie do uwagi, przez co sprawa została zawieszona w próżni.
Jak się bronić: Postaw wyraźną granicę. Czasem krótki komentarz i odcięcie się od rozmowy może być najlepszym rozwiązaniem.
6. Czepianie się i podnoszenie wymagań
Co to jest: Popularną strategią stosowaną przez mobberów jest czepianie się i stopniowe podnoszenie wymagań. Przy każdej okazji przełożony pokazuje, że nie jest zadowolony z efektów Twojej pracy – nawet w sytuacji, gdy inni ją doceniają. Wówczas wprowadza kolejne oczekiwanie, które ma dodatkowo go usatysfakcjonować, a Ty – nierzadko w poczuciu winy lub w ambicji – chcesz udowodnić, że potrafisz. Ciągłe podnoszenie wymagań sprawia, że mobber osłabia Twoje poczucie wartości i kontroluje Cię poprzez wzbudzanie poczucia winy lub ambicji.
Jak się bronić: Doceń siebie i swoje osiągnięcia. Nie bierz pod uwagę wyłącznie oceny mobbera, ale zapytaj innych, którzy mają wgląd w Twoją pracę. Uświadom sobie, że ktoś, komu nic się nie podoba, nigdy nie będzie usatysfakcjonowany Twoją pracą.
7. Wyzwiska
Gdy kończą się inne możliwości wpływu, a mobber czuje się coraz słabszy, może uciec się do wyzwisk. Nieważne, że wyzywanie kojarzy się z niedojrzałością i z etapem piaskownicy – wciąż pozostaje bardzo destrukcyjne. Tym gorsze, im więcej ludzi miało okazje je usłyszeć. Czasami obiektem ataku nie jesteś Ty jako osoba, ale Twoja „idiotyczna” czy „głupia” opinia.
Jak się bronić: Nigdy nie wchodź we wzajemną pyskówkę, ale stanowczo odnoś się do problemu. Nie toleruj takich sytuacji i nie bagatelizuj ich znaczenia. Najlepiej od razu powiedz, że nie życzysz sobie takich odzywek. Nie wahaj się zgłaszać do
HR; nagrywaj wyzwiska, aby mieć dowód (niech się wstydzi ten, kto wyzywa!).
8. Oczernianie
Co to jest: Jeśli mobber nie może kontrolować myślenia pracownika, będzie chciał kontrolować, co otoczenie pomyśli na jego temat. Rozpoczyna się rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji i niszczeniu czyjejś reputacji. Celem tego jest sytuacja, w której otoczenie powoli odcina się od ofiary. Mobberzy czasami specjalnie nastawiają przeciw sobie różne grupy w firmie, by móc je lepiej kontrolować i zapobiegać solidarności.
Jak się bronić: Bądź uważny, wsłuchuj się w otoczenie i jego reakcje. Dobrą bronią przeciwko oczernianiu jest przedstawianie faktów – jeśli wiemy, w jakim obszarze byliśmy oczerniani.
9. Triangulacja
Co to jest: Technika ta polega na wciąganiu do konfliktu osoby trzeciej, która „obiektywnie” oceni dany problem. Mobberzy jednak często wciągają do konfliktu znajome i przychylne sobie osoby, którzy przyjmują ich stronę. W efekcie tego ofiara myśli, że skoro już dwie osoby oceniają daną sytuację odmiennie, to może jednak mają rację? Prowadzi to do osłabienia jej postrzegania rzeczywistości oraz spadku poczucia własnej wartości.
Jak się bronić: Uzmysłów sobie, że osoba trzecia, wciągnięta w triangulację przez mobbera, także jest obiektem manipulacji. W tej sytuacji najlepiej znajdź kolejną osobę, która nie jest zaangażowana w sprawę.
10. Zmiana tematu
Co to jest: Jest to dygresja od aktualnego tematu, która ma na celu skierowanie uwagi na zupełnie inny problem. Mobberzy nie chcą, abyś mówił o pociągnięciu ich do odpowiedzialności za cokolwiek, więc przekierują dyskusje na wygodny dla nich temat. Narzekasz na ich niewłaściwe zachowanie? Zwrócą uwagę na błąd, który popełniłeś dwa lata temu.
Jak się bronić: Nie daj się zbić z tropu – stosuj technikę zaciętej płyty i dalej przedstawiaj fakty, nie poddając się rozproszeniu. Powiedz: „Nie o tym mówię. Skupmy się na obecnym problemie”.
11. Groźby
Co to jest: Mobberzy są skłonni do stawiania nierozsądnych wymagań, jednocześnie karząc Cię za niespełnienie ich niemożliwych do spełnienia oczekiwań. Dla nich każde wyzwanie kończy się ultimatum, a „zrób to albo ja zrobię tamto” staje się ich codzienną mantrą. Próbują zaszczepić w Tobie strach przed konsekwencjami niezgody, bo przecież „mają 10 osób na Twoje miejsce”.
Jak się bronić: Traktuj groźby poważnie. Dokumentuj je i nie wahaj się zgłaszać do HR.
12. Warunkowanie destrukcyjne
Co to jest: Mobberzy sprawiają, że kojarzysz swoje mocne strony i talenty z nadużyciami i frustracją. Robią to jawnie, krytykując Twoje cechy, które kiedyś idealizowali oraz sabotując cele. Mobber nie chce, abyś był silny i pewny siebie, bo straci na Ciebie wpływ. W końcu, jeśli dowiesz się, że możesz uzyskać uznanie, szacunek i pieniądze z innych źródeł niż praca u niego, co powstrzyma Cię przed opuszczeniem go?
Jak się bronić: Znaj swoją wartość. Raz na jakiś czas idź na rozmowę kwalifikacyjną do innej firmy, aby potwierdzić, że Twoje kwalifikacje są nadal w cenie.
13. Dewaluacja
Co to jest: Mobber stawia Cię na piedestale, jednocześnie agresywnie dewaluując i atakując kogoś innego. Nie łudź się – ostatecznie Ty również będziesz odbiorcą tego samego nadużycia. Wystarczy, że Twoje działanie będzie nie po myśli mobbera.
Jak się bronić: Nie spoufalaj się zbyt szybko z ludźmi, których podejrzewasz, że mogą być toksyczni. Sposób, w jaki dana osoba traktuje lub mówi o kimś innym, może potencjalnie przełożyć się na sposób, w jaki będzie Cię traktować w przyszłości.
14. Docinki w formie żartu
Co to jest: Mobberzy lubią robić złośliwe uwagi Twoim kosztem. Są one zwykle przebrane za „tylko żarty”, dzięki czemu mogą uciec od mówienia złośliwych rzeczy, zachowując jednocześnie niewinną postawę. Jednak za każdym razem, gdy jesteś oburzony szorstką uwagą, zarzuca się Ci, że nie masz poczucia humoru. “Uśmiechnij się pracusiu” – w końcu to tylko żart, prawda?
Jak się bronić: Broń się stanowczo i jasno daj do zrozumienia, że nie będziesz tolerować tego typu epitetów. Powiedz, że takie zachowanie nie jest w porządku i natychmiast zakończ interakcję.
15. Sarkazm i protekcjonalny ton
Co to jest: Poniżanie drugiej osoby jest mocną stroną mobbera, a ton głosu jednym z narzędzi w jego przyborniku. Sarkazm może być zabawnym sposobem komunikacji ku obopólnej rozrywce, jednak mobberzy używają go chronicznie jako sposób na degradację pracowników. Jeśli zaczynasz się bronić, zostajesz uznany za „przewrażliwionego”.
Jak się bronić: Ilekroć spotkasz się z protekcjonalnym zachowaniem lub tonem, zwróć uwagę stanowczo i asertywnie. Nie zasługujesz na to, by zniżano Cię do poziomu dziecka. Nie pozwól się uciszać.
16. Ingerowanie w prywatność
Co to jest: To, w jaki sposób spędzasz czas wolny, jak się ubierasz i z kim spotykasz, nie powinno nikogo obchodzić, gdyż są to Twoje prywatne sprawy. Czasami jednak okazuje się, że mobber dokonuje ataków na pracownika, nawiązując do kwestii osobistych. Złośliwe insynuacje i ataki na sferę prywatną wytrącają Cię z równowagi i sprawiają, że nie skupiasz się na meritum swoich zadań.
Jak się bronić: Ogranicz do minimum rozmowy na tematy prywatne w pracy. Zmień ustawienia prywatności na swoim koncie na Facebooku, aby nikt niepowołany nie miał do niego dostępu.
17. Presja bez przyczyny
Co to jest: Wywieranie nacisku na pracownika nie w sprawach priorytetowych, ale w błahych, porządkowych, które nie prowadzą do celu (wykonania zadania), tylko są osobistą preferencją mobbera. Niepotrzebne generowanie stresu w pracy.
Jak się bronić: Znaj swoje priorytety. Poproś o ustalenie na piśmie, co ma być wykonane w pierwszej kolejności.
18. Przeszkadzanie i sprzeczne zadania
Co to jest: Przeszkadzanie może się odbywać na wielu różnych poziomach: poprzez bombardowanie różnymi sprzecznymi z sobą zadaniami, ciągłe rozpraszanie w trakcie pracy, nagłe zmiany priorytetów. Takie postępowanie powoduje rozstrojenie i nerwowość, a przez to brak skupienia na tym, co jest istotne.
Jak się bronić: Dokumentuj ustalenia. Jeżeli dostaniesz nowe zadanie, zanim skończysz poprzednie, powiedz: „Widzę, że zmieniły się priorytety. Które zadanie mam wykonać najpierw?”
19. Lekceważenie
Co to jest: Brak szacunku wobec wykonywanych przez pracownika zadań. Mobber odbiera ofierze ważniejsze projekty, nie dopuszcza do głosu podczas spotkań, nie uwzględnia opinii. Ciągle podważa kompetencje pracownika, co sprawia, że on sam w końcu przestaje w siebie wierzyć, czuje się pominięty i zatraca poczucie własnej wartości, jako osoba, która wszystko robi źle.
Jak się bronić: Znaj swoją wartość. Proś o jasne wytyczne i konkretne punkty do odhaczenia w projekcie. Dokumentuj dokonania.
Mamy nadzieję, że powyższa lista jest dla Ciebie przydatna. Poznając 19 technik mobbingu, właśnie zrobiłeś pierwszy krok do poprawy swojej sytuacji lub pomocy innym. Świadomość negatywnych zachowań to podstawa. Kolejny krok to działanie. Chcesz ruszyć z miejsca ku lepszej zawodowej przyszłości? Napisz do nas na pracopozytyw@fundacjacamos.org – postaramy się pomóc!
